Bezpieczeństwo Pracy i Ochrona Środowiska w Górnictwie Numer 06/2012

Wyższy Urząd Górniczy w Katowicach został utworzony na mocy Rozporządzenia Rady Ministrów RP z 24 VI 1922 r., jako pierwszy WUG w Niepodległym Państwie Polskim. Jego urzędnicy, zwłaszcza Zygmunt Malawski i Stanisław Majewski, wnieśli duży wkład w opracowanie pierwszego polskiego ujednoliconego Prawa Górniczego oraz ukonstytuowanie Kopalni Doświadczalnej „Barbara” i Centrali Ratownictwa Górniczego.

W latach Polski Ludowej WUG w Katowicach stał się jedną z najważniejszych instytucji nadzorujących górnictwo. Jego działalność została wznowiona w 1945 r., od 1951 r. po likwidacji WUG w Krakowie sprawował kontrolę nad całym krajowym górnictwem. Współpracował przy wydaniu nowego prawa górniczego, oraz szeregu przepisów według, których górnictwo funkcjonowało do upadku socjalizmu w 1989 r. Jego prace utrudniały częste reorganizacje, oraz prywat socjalistycznej ideologii nad ekonomią. Po 1989 r. WUG w Katowicach uczestniczył w przygotowaniu i wprowadzeniu w życie nowych reguł prawnych Umożliwiających funkcjonowanie górnictwa w ramach liberalnej gospodarki wolnorynkowej.

Artykuł przedstawia w zarysie problematykę nadzoru urzędów państwowych nad górnictwem solnym na ziemiach polskich na przestrzeni ponad 700. lat, od XIII w. do czasów współczesnych. W okresie staropolskim kontrolę nad Żupami Krakowskimi – kopalniami soli w Wieliczce i Bochni, sprawowali urzędnicy królewscy. W latach zaborów wszystkie sprawy związane z działalnością górniczą regulowano odpowiednimi ustawami, a przestrzeganie przepisów prawa, nadzór techniczny i bezpieczeństwo pracy powierzono starostom górniczym i podległym im urzędom okręgowym. Pierwsze starostwo górnicze, nadzorujące kopalnie soli, utworzono w Wieliczce przy tamtejszym zarządzie salinarnym; w 1858 r. przeniesione zostało do Krakowa. Od tego czasu stolica Małopolski stała się siedzibą władz górniczych. W XX wieku, regulacje prawne, jak również struktura władz górniczych i zasięg terytorialny poszczególnych urzędów, wielokrotnie ulegały zmianom: w okresie międzywojennym, po zakończeniu II wojny światowej oraz po 1989 r.

Ropa naftowo jaku surowiec znana była od dawna, natomiast przemysł naftowy, którego narodziny datowane są na rok 1854, ma stosunkowo krótką, ale za to burzliwą historię. W niniejszym artykule staram się przedstawić historię prawa i nadzoru górniczego nad tą nietypową gałęzią górnictwa jaką jest przemysł naftowy. Stanowi on więc swojego rodzaju przegląd ustawodawstwa i nadzoru naftowego na przestrzeni ostatnich 200 lat. Mając możliwość przedstawienia tego tematu także w formie prezentacji, traktuję ją jako okazję do uzupełnienia i poszerzenia niniejszego artykułu w dodatkowe szczegóły.

W artykule przedstawiono historię dolnośląskich Okręgowych Urzędów Górniczych w Wałbrzychu i we Wrocławiu w latach 1945-2012. Obydwa OUG nadzorowały przedsiębiorstwa górnicze wydobywające mocno zróżnicowane złoża. Uwypuklono charakterystyczne problemy górnicze występujące w nadzorowanych zakładach, które wspólnie z kadrą naukową i kopalń rozwiązywano oraz pozytywną rolę pracowników OUG w procesie likwidacji starego zagłębia miedziowego i dolnośląskiego zagłębia węgla kamiennego.