Bezpieczeństwo Pracy i Ochrona Środowiska w Górnictwie Numer 07/2012

W artykule przedstawiono rozwój metody mikrograwimetrycznej na przestrzeni ostatnich 30 lat, jej uwarunkowania metodyczne i możliwości prospekcyjne . Na kilku przykładach zaprezentowano wynik zastosowania badań mikrograwimetrycznych w zakresie rozpoznawania przypowierzchniowej warstwy ośrodka skalnego/glebowego. Szczególną uwagę poświęcono obszarom zdegradowanym działalnością eksploatacyjną i działanianiom zmierzającym do przywracania funkcji użytkowej terenom pogórniczym.

Dno Zatoki Puckiej nie jest płaskie. Znajdują się tam wiele naturalnych wypłaceń i zagłębień. Część istniejących przegłębień powstało w ostatnim okresie, w wyniku działalności człowieka. Najlepiej rozpoznane wyrobiska w północnej części Zatoki Puckiej (Władysławowo, Chałupy, Kuźnica II, Kuźnica I i Jastarnia), będące przez wiele lat obiektem licznych badań naukowych, doczekały się programu naprawczego, którego pierwszy etap będzie zrealizowany w 2012 roku. Inne wyrobiska, mniej lub praktycznie nie rozpoznane, czekają na swój czas. Mając na uwadze skutki prac czerpalnych na Zatoce Puckiej, można wnioskować, że działalność górnicza prowadzona w obszarach morskich wymaga z jednej strony szczególnej staranności i podejścia ostrożnościowego, zaś z drugiej przemyślanych decyzji, uwzględniających aspekty ekologiczne. Potencjalne zyski z tego typu działalności mogą nie pokryć kosztów koniecznych działań naprawczych.

Dotychczasowe analizy drgań wykazują, że dla zabudowy terenu decydujące znaczenie mają drgania, które: pochodzą od wstrząsów o wysokich energiach sejsmicznych, są w bliskich odległościach od zjawiska i mają długie czasy trwania. Zjawiska takie powodują silne oddziaływania na powierzchnię terenu i mogą być przyczy-ną ewentualnych uszkodzeń obiektów budowlanych. Na podstawie opracowanych zależności empirycznych stwierdzono, że w bliskich odległościach od źródła wstrząsu szacowane parametry drgań są z reguły niższe od wartości rejestrowanych. Wraz ze zwiększającą się odległością zjawiska od epicentrum, funkcje szacowane wy-kazują dobre dopasowanie do rejestrowanych parametrów drgań. Celem niniejszego referatu jest pokazanie róż-nic w parametrach drgań rejestrowanych na powierzchni terenu oraz szacowanych w bliskich odległościach od wstrząsów sejsmicznych. W analizach wykorzystano dane rejestracyjne ze stanowisk pomiarowych na obszarze górniczym kopalni Rudna.

Odkrycie w roku 1953 w rejonie Tarnobrzega złóż siarki przyczyniło się do wieloletniej eksploatacji tego surowca. W Polsce w latach 1966÷2001 prowadzono wydobycie siarki metodą otworową w Kopalniach „Grzybów”, „Machów II”, „Basznia” i „Jeziórko”. Uruchomiona w 1993 roku Kopalnia Siarki „Osiek” prowadzi eksploatację do chwili obecnej. W pracy ujęto zagadnienia związane z otworową metodą wydobycia siarki, ze szczególnym uwzględnieniem zagrożeń środowiska spowodowanych uszkodzeniem konstrukcji otworu wiertniczego. Artykuł zawiera krótki opis eksploatacji siarki metodą otworową oraz przedstawia konstrukcję otworu eksploatacyjnego. Autorzy przedstawili przyczyny powstawania uszkodzeń konstrukcji otworu wiertniczego oraz związanych z nimi zjawisk samowypływów wód złożowych i erupcji. Zbadanie mechanizmu powstawania tych zjawisk oraz wprowadzenie nowych metod ich likwidacji, pozwoliło wyeliminować wystąpienie nowych oraz zlikwidować istniejące zjawiska. Likwidacja wszystkich otworów odwierconych w trzeciorzędzie, prowadzona w ramach likwidacji zakładu górniczego, pozwoli na wyeliminowanie ich negatywnego wpływu na środowisko.

Powierzchnia gruntów wymagających rekultywacji przekracza w Polsce wciąż 60 tys. ha, w tym należących do przemysłu wydobywczego około 44 tys. ha. Około 60% gruntów po przeprowadzonej rekultywacji przekazuje się na zagospodarowanie w kierunku leśnym. Zwałowiska górnictwa węgla kamiennego w rejonie Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego (GOP) należą do obiektów uciążliwych dla środowiska i często są lokalizowane na terenach wyłączanych z produkcji leśnej. Znaczna część rekultywowanych zwałowisk przekazywana jest pod administrację PGL Lasy Państwowe. Tereny te obejmowane są Planami Urządzania Gospodarstw Leśnych, w których zawarte są dane o siedliskach i drzewostanach. Celem pracy była analiza powierzchniowa rekultywacji leśnej, wieku i składu gatunkowego drzewostanów oraz prognozowanych siedliskowych typów lasu na rekultywowanych zwałowiskach przekazanych pod administrację Nadleśnictwa Brynek (RDLP w Katowicach). Stwierdzono, że na analizowanym obszarze powierzchnia wyłączona z produkcji leśnej dla tworzenia zwałowisk wynosiła 87,07 ha, zaś powierzchnia zrekultywowana i przekazana do ponownego zagospodarowania 34,41 ha. Siedliskowe typy lasu przypisane zostały jedynie dla powierzchni 10,46 ha, a wśród nich dominującym jest las mieszany świeży (LMśw) (89,7%). Aktualnie największy udział w zalesieniach mają: modrzew europejski (17%), brzoza (16%), dąb (15%) i sosna zwyczajna (11%). Drzewostany znajdują się obecnie w I i II klasie wieku, co wiąże się z planowaniem w najbliższym okresie zabiegów pielęgnacyjnych w ramach czyszczeń późnych, a następnie trzebieży wczesnych. Wprowadzone zalesienia będą jednak pełnić przede wszystkim funkcje ochronne, krajobrazowe i sanitarne, a nie produkcyjne. Koszty prowadzenia gospodarki na tych powierzchniach obciążać będą PGL LP.

Środkowe Nadodrze stanowi fragment mioceńskiej prowincji węglowej, budującej górne piętra monokliny przedsudeckiej. Występują tutaj liczne złoża węgla brunatnego, typu pokładowego (niezaburzone) lub zdeformowanego glacitektonicznie (podczas zlodowaceń plejstoceńskich). W polskiej części Środkowego Nadodrza są to złoża: Babina, Cybinka, Gubin, Brody, Mosty, Żary, Zielona Góra i Sieniawa, gdzie łącznie udokumentowano około 2,2 mld Mg surowca. Aktualnie jest on eksploatowany jedynie w złożu Sieniawa (metodą odkrywkową), gdzie wydobywa się go około 40 tys. Mg rocznie. Z kolei, w niemieckiej części Środkowego Nadodrza występuje około 13,1 mld Mg węgla brunatnego. Jest on wydobywany w kilku kopalniach odkrywkowych: Jänschwalde, Cottbus-Nord, Welzow-Süd (Brandenburgia) i Nochten (Saksonia), a w najbliższej przyszłości planuje się otwarcie kolejnych pięciu kopalń. Dzisiaj również Polska stoi przed dużą szansą zwiększenia wydobycia węgla brunatnego na Środkowym Nadodrzu; w gminach Gubin i Brody planuje się bowiem budowę odkrywki węgla brunatnego oraz elektrowni o mocy 1600 MW.