Bezpieczeństwo Pracy i Ochrona Środowiska w Górnictwie Numer 10/2012

W artykule omówiono typy PMG i ich znaczenie dla systemów gazowniczych. Przedstawiono magazyny obecnie funkcjonujące w świecie, podając ich pojemności magazynowe oraz maksymalne moce odbioru gazu. Przeanalizowano zależności pomiędzy lokalizacjami PMG, kierunkami dostaw gazu oraz wielkością jego zużycia w wybranych krajach.

Treść artykułu

Artykuł przedstawia analizę przepisów w wybranych krajach, dotyczących podstaw i sposobu kategoryzacji zagrożeń wyrzutami gazów i skał. W jej wyniku stwierdzono, że przepisy w krajach europejskich i Chinach są do siebie podobne. Podobieństwo to dotyczy dążenia do maksymalnego sformalizowania nakładanych wymogów kategoryzacji, łącznie ze wskazaniem stosowanych parametrów kryterialnych i ich wartości. W opozycji do nich pozostają przepisy amerykańskie i australijskie, które ujednolicone podejście do zarządzania ryzykiem wyrzutu uznają za niewłaściwe, dając jedynie zarys tego, jakie elementy muszą być w nim uwzględnione.

Emisja gazów kopalnianych zachodzi ze wszystkich zlikwidowanych kopalń, a rodzaj i koncentracje emitowanych gazów zależą m.in. od warunków geologiczno-gazowych w otaczającym zroby górotworze (zerowe koncentracje CH4 i CO2 nie świadczą o braku emisji, wskazując, że w miejscach tych wydostaje się tylko N2). Warunki te są głównym czynnikiem determinującym emisję gazów ze zlikwidowanych kopalń. Mniej istotnymi są natomiast, kolejno: odwadnianie kopalń oraz wpływ wentylacji i odmetanowania. Dodatkowym czynnikiem są zmiany ciśnienia barometrycznego. Wydzielanie gazów do zrobów powoduje wzrost ciśnienia w ich obrębie. Przyspiesza go zakończenie ich odwadniania. Sprężaniu gazów przeciwdziała odmetanowanie zrobów i wentylacja sąsiednich kopalń, oraz ucieczka gazów na powierzchnię. Ucieczka taka ma miejsce po wzroście ciśnienia, umożliwiającym pokonanie oporów przepływu. Opory te determinuje m.in. charakter nadkładu formacji węglonośnych. Przy występowaniu nadkładu mioceńskiego ucieczka gazów ma miejsce głównie przez zlikwidowane szyby, w których opory przepływu są zależne m.in. od głębokości połączenia szybu ze zrobami, a najważniejsze są połączenia najpłytsze. Ponadto, podnoszące się zwierciadło wody przemieszcza gazy kopalniane do płytszych partii zrobów, czego efektem jest zmiana składu migrujących gazów.

W pracy zaprezentowano wyniki rekonesansowych pomiarów geoelektrycznych przeprowadzonych za pomocą metody obrazowania elektrooporowego 2D na obszarze zachodniego otoczenia centralnego zwałowiska odpadów z produkcji węgla „Przezchlebie”. Celem pomiarów było określenie rozkładów oporności warstw geologicznych w otoczeniu składowiska. Wyniki pomiarów wskazały na możliwe zanieczyszczenie przypowierzchniowego poziomu wód podziemnych związkami chemicznymi zawartymi w odpadach, które propagują do środowiska geologicznego.