Bezpieczeństwo Pracy i Ochrona Środowiska w Górnictwie Numer 09/2018

Przedmiotem artykułu jest szereg symulacji numerycznych dotyczących zachowania się górotworu fliszowego w rejonie drążonego tunelu. Analizie poddano zmianę stanu naprężenia i odkształcenia fliszowego masywu skalnego wokół tunelu. Do symulacji wykorzystano programy ABAQUS i RS2. Analizę wielowariantową przeprowadzono z wykorzystaniem modelu sprężysto-plastycznego Coulomba-Mohra. Uzyskane wyniki przestawiono w formie wykresów oraz map naprężeń i przemieszczeń.

Artykuł wprowadza w historyczne dzieje tworzenia nadzoru górniczego na Dolnym Śląsku, który nierozerwalnie wiązał się z rozwojem górnictwa na tym terenie, sięgając po bardziej współczesną historię. Okręgowy Urząd Górniczy (OUG) we Wrocławiu powołano do życia w 1946 r., początkowo z siedzibą w Żarach. Wrocław stał się siedzibą nadzoru górniczego w 1953 r., obejmując swoim zasięgiem województwo szczecińskie, a częściowo również: gdańskie, poznańskie i wrocławskie. Następujące po sobie reformy administracyjne spowodowały zmiany w strukturze i właściwości miejscowej nadzoru górniczego. Od 1955 r. teren Dolnego Śląska nadzorowany był przez OUG Wrocław i OUG Wałbrzych. Przełomowym momentem dla OUG we Wrocławiu była budowa kopalń rud miedzi. Było to wielkie wyzwanie, gdyż odkryte złoża były trudno dostępne i wymagały zastosowania skomplikowanej technologii głębienia szybów. Istotne z punktu widzenia zadań i kształtu nadzoru górniczego były lata reform administracji (1975, 1999), włączenie OUG Wałbrzych w struktury OUG we Wrocławiu (2002 r.), przystąpienie Polski do Unii Europejskiej (2004 r.) oraz objęcie przez nadzór górniczy w 2012 r. eksploatacji kopalin pospolitych. OUG we Wrocławiu dziś jest zespołem pracowników o różnych specjalnościach, których głównym zadaniem jest poprawa bezpieczeństwa pracy w górnictwie w dolnośląskich zakładach górniczych. Obchodzony jubileusz 70-lecia utrwalony w bajkowej postaci krasnala Gwarusia oraz w okolicznościowym medalu jest wyrazem podziękowania dla tych wszystkich, których praca przyczyniła się do dzisiejszego kształtu wrocławskiego urzędu.

względu na pożar endogeniczny w zrobach podczas jej likwidacji, zroby ściany oraz część wyrobisk dla kolejnej ściany otamowano, a pole ściany podzielono na dwa pola ścian 8b-S i 10b-S. Na podstawie doświadczeń ze ściany 9b-S, dla ściany 8b-S, o długości ok. 160 m, zaprojektowano szereg dodatkowych rozwiązań, które miały na celu ograniczenie zagrożeń naturalnych, a przede wszystkim zagrożenia pożarowego. Jednak, od początku eksploatacji ścianą 8b-S dominującym okazało się zagrożenie metanowe. Z tego powodu niezbędnym było wstrzymanie eksploatacji ścianą do czasu zastosowania dodatkowej profilaktyki, tj. znacznego ograniczenia jej postępu, zwiększenia intensywności odmetanowania, wprowadzenia pomocniczych urządzeń wentylacyjnych w rejonie jej skrzyżowania z chodnikiem wentylacyjnym oraz uintensywnienia przemulania zrobów mieszaniną popiołowo-wodną. Działania te przyczyniły się do ograniczenia zagrożenia metanowego. Kolejną ścianę (2b-S), o długości około 240 m, w początkowym okresie biegu przewietrzano sposobem na „U”. Bazując na wcześniejszych doświadczeniach, w trakcie jej biegu wykonano dodatkowe wyrobiska korytarzowe. Pozwoliło to, po ok. 280 m postępu, na dalsze prowadzenie ściany z przewietrzaniem sposobem na „Y”.

Konsekwencją opisanych doświadczeń było przemodelowanie sposobu wybierania III warstwy pokładu 510 w polu S, polegające na skróceniu długości kolejnych ścian (zwiększenie ilości ścian w całym polu, z planowanych 9 do 13) oraz ich odmetanowaniu z wyrobisk nadległych (pochylń odmetanowania) w pokładzie 501. Taki sposób odmetanowania pozwolił na znaczne ograniczenie zagrożenia metanowego w kolejnej ścianie: 12b-S, przyczyniając się do bezpiecznej i efektywnej jej eksploatacji. Na przełomie 2016 i 2017 r., w południowej części pola S rozpoczęto eksploatację pokładu 510 ścianą 3b-S. Zasadniczy wpływ na ograniczenie jej postępu było, z kolei zagrożenie tąpaniami. Pomimo stosowanej profilaktyki (ograniczony postęp dobowy ściany, strzelania wstrząsowe i zruszające w pokładzie, strzelania torpedujące strop pokładu) wysokoenergetyczne wstrząsy górotworu powodowały skutki w wyrobisku przyścianowym, w tym np. gwałtowny wzrost zawartości tlenku węgla w rejonie ściany po jednym ze wstrząsów i konieczność izolacji rejonu ściany poprzez zabudowę korków przeciwwybuchowych.

W związku z toczącą się ostatnio dyskusją na temat jakości szkoleń bhp i uprawnień osób, które te szkolenia wykonują, w artykule przedstawiono stan prawny w tym zakresie i analizę możliwości prowadzenia szkoleń przez pracowników służby bhp oraz ich kompetencji.

Z początkiem 2002 r. eksploatacja złóż torfu została objęta przepisami znowelizowanej ustawy Prawo geologiczne i górnicze. Nowa rzeczywistość prawna była obca dla całej branży torfowej. Jednocześnie specyficzna metoda frezerowa eksploatacji torfu wysokiego, charakterystyczna tylko dla tej branży (warunki jej stosowania, sprzęt i urządzenia) były nowum dla pracowników organów nadzoru górniczego. Tzw. metodą frezerową wydobywa się torfy wysokie. Roboty przygotowawcze i udostępniające polegają w niej na usunięciu drzewostanu oraz podrostu, podszytu i wierzchniej warstwy. Następnie odwadnia się złoże rowami odwadniającymi między polami eksploatacyjnymi (tzw. kartami). Sam proces wydobywania torfu dzieli się umownie na cztery etapy / operacje: frezowanie, suszenie, przygotowanie do zbioru oraz zbiór torfu. Frezowanie polega na odspojeniu od złoża warstwy torfu o grubości 15–40 mm. W trakcie suszenia torf doprowadza się do wilgotności ok. 50–60% lub ok. 40–45%. Przygotowanie do zbioru polega na zgarnięciu torfu w niewielkie pryzmy (tzw. wałki) w osi pól eksploatacyjnych. Wysuszony surowiec torfowy zbiera się maszyną z koszyczkami podbierającymi lub poprzez zasysanie torfu do zbiornika. Z eksploatacją torfu metodą frezerową wiążą się również zagrożenia, w tym głównie pożarowe.