Bezpieczeństwo Pracy i Ochrona Środowiska w Górnictwie Number 03/2006

Autorzy spotykają się z różnymi formami nieprawidłowości w naukach górniczych, jak np. oparte na błędnych podstawach metody prognozy i fałszywe w związku z tym ich wyniki, które przedstawiane są często jako osiągnięcia naukowego rozwiązania. Absolutnie na takie miano nie tylko nie zasługują, ale wręcz przynoszą takie czy inne szkody. Typowym przykładem są tutaj prognozy stanu określonego zagrożenia górniczego lub szkód górniczych. Ostatnio ukazała się groźna w swojej wymowie prognoza stanu zagrożenia sejsmicznego w górnictwie węglowym. Jak się okazało, była to jedna z tych właśnie fałszywych prognoz. Stanowiła ona bezpośredni impuls do napisania niniejszego artykułu. Autorzy postanowili dostarczyć wstępnego materiału do przemyśleń w tym zakresie, dokonując próby klasyfikacji występujących patologii i wyszczególniając powody, dla których walka z nimi jest najczęściej utrudniona. Celem artykułu i dyskusji, jakiej się w ślad za nim spodziewamy, jest dostarczenie menadżerom górniczym i nadzorowi górniczemu możliwości selekcji pojawiających się rozwiązań i obrony przed rozwiązaniami błędnymi, które niepotrzebnie wywołują niepokoje i dodatkowe działania zapobiegawcze tam, gdzie ich nie trzeba i najczęściej nie posiadają żadnego znaczenia praktycznego.

Wobec rosnących kosztów urządzeń wiertniczych w ostatnim okresie i utrzymywaniu się tej tendencji w najbliższych latach oraz wzrostu nakładów na bezpieczeństwo, każdy element urządzenia wiertniczego mający wpływ na bezpieczeństwo powinien być przedmiotem szczegółowych ocen. Obserwowany brak na rynku pracy wykwalifikowanych kadr, posiadających doświadczenie zawodowe, bardziej wyostrza znaczenie tego problemu. Z uwagi na powstające od czasu do czasu erupcje węglowodorów podczas wiercenia otworów oraz ich negatywne skutki ekonomiczne i środowiskowe, dążenie do zapewnienia niezawodności działania systemów zabezpieczających u wylotu otworu ma duże znaczenie. Projektowanie degazatora wstępnego oczyszczania płuczki wymaga uwzględnienia wielu czynników, które mają swoje źródło w warunkach wiercenia i potencjalnym złożu. Działania inżynierskie polegające w pierwszym etapie na prawidłowym projektowaniu wstępnego degazatora płuczki mają charakter prewencyjny i stanowią o bezpieczeństwie załogi wiertni w określonym zakresie. W niniejszej publikacji zostały wykonane obliczenia parametrów geometrycznych degazatora w oparciu o proponowany w przytoczonej publikacji program. Zaproponowano w pracy uwzględnienie dokładnej geometrii otworu wiertniczego do obliczeń parametrów ciśnieniowo-objętościowych przypływu, jako wielkości wyjściowych dla projektu degazatora.

W artykule przedstawiono metodę analizy zmienności wskaźnika desorpcji dwuminutowej opartą na wartościach średnich ruchomych. Metoda ta pozwala na śledzenie zmian przebiegu wskaźników stanu zagrożenia nie tylko na podstawie aktualnego wyniku zanotowanego przez zespół pomiarowy, ale także poprzez analizę tendencji zmian, przy zastosowaniu kroków sumacyjnych o różnej długości. Uśrednienie wyników powoduje zmniejszenie błędu statystycznego proporcjonalnie do pierwiastka z ilości pomiarów wliczanych do średniej, a zastosowanie kroków sumacyjnych o różnych długościach może być pomocne w prognozie bieżącej, lokalnej i regionalnej stanu zagrożenia wyrzutowego. Analiza przeprowadzona dla wyrobisk wykonanych w pokładzie 409/3 KWK „Zofiówka” pokazała, że istnieje zbieżność między pomiarami wskaźnika desorpcji w otworach położonych w czole chodnika oraz jego ociosach. Podobieństwa w przebiegach wskaźnika występują również w wynikach pomiarów uzyskanych w kilku wyrobiskach drążonych równolegle w jednym pokładzie. Wydaje się, że przedstawiony sposób analizy zmienności wskaźnika desorpcji może być użyteczny w ocenie stanu zagrożenia wyrzutami węgla i gazu.

Przedstawiono propozycję i opis matematyczny modelu zjawiska polegającego na wypiętrzaniu się powierzchni terenu na obrzeżach niecki obniżeniowej powstałej na skutek podziemnej eksploatacji górniczej. Koncepcję modelu oparto na analogiach wynikających z teorii dźwigarów powierzchniowych. Weryfikację rozpatrywanego modelu przeprowadzono metodą elementów skończonych.