Bezpieczeństwo Pracy i Ochrona Środowiska w Górnictwie Numer 06/2009

Podjęcie eksploatacji kopalin możliwe jest w wielu przypadkach dopiero po spełnieniu wymogów wynikających z zasad ochrony gruntów rolnych i leśnych, które z dniem 1 stycznia 2009 roku uległy istotnym zmianom. Prezentując dane statystyczne na temat powierzchni użytków rolnych i gruntów leśnych z uwzględnieniem klas bonitacyjnych, omówiono ogólne zasady ochrony tych gruntów. Przedstawiono aktualnie obowiązujące zasady uzyskiwania zgody na przeznaczenie gruntów rolnych i leśnych na cele związane z eksploatacją kopalin oraz zasady wyłączania z produkcji tego rodzaju gruntów. Omówiono kwestie wyłączenia gruntów z produkcji oraz obowiązki z zakresu rekultywacji, jakie mogą zostać nałożone na przedsiębiorcę.

W artykule omówiono oddziaływanie kopalni „Turów” na środowisko przyrodnicze oraz działania naprawcze podejmowane przez tę kopalnię. Przedstawiono zakres przekształceń powierzchni ziemi obejmujący głównie tereny wyrobiska odkrywkowego i zwałowiska zewnętrznego. Scharakteryzowano prace rekultywacyjne, działanie w zakresie oczyszczania wód kopalnianych, ochrony przed hałasem i zapyleniem. Podkreślono znaczenie działalności kopalni w zakresie odzysku odpadów paleniskowych. Przedstawiono dalsze plany w zakresie rekultywacji i zagospodarowania zwałowiska zewnętrznego i wyrobiska.

W latach 1989–1990 na filarze Nysy Łużyckiej powstało zagrożenie osuwiskowe zachodniego zbocza odkrywki, obejmujące swym zasięgiem koryto rzeki. Referat opisuje m.in. podjętą akcję ratowniczą, stan obecny filara, prowadzony monitoring deformacji powierzchniowych i wgłębnych. W drugiej części referatu przedstawiono powstałe w 1994 r. osuwisko „Świniec” na zwałowisku zewnętrznym przy granicy z Republiką Czeską. Opisano wydarzenia poprzedzające akcję ratowniczą i jej przebieg oraz dalsze działania zabezpieczające i likwidację skutków osuwiska, a także stan obecny po zakończeniu rekultywacji.

Odkrywkowa działalność górnicza PGE Kopalni Węgla Brunatnego „Turów” S.A. przyczyniła się do powstania wielkoobszarowych zwałowisk przekształconych geomechanicznie gruntów pokopalnianych. Rekultywacja terenów pogórniczych w Turowie prowadzona od lat 60. XX w. w kierunku leśnym pozwoliła na wypracowanie własnego modelu rekultywacji. Efektem ekologicznym są powstające ekosystemy leśne o charakterze lasu mieszanego wyżynnego z charakterystycznym układem poziomów diagnostycznych właściwym dla gleb leśnych. Do dnia dzisiejszego zrekultywowano 2 609 ha gruntów pogórniczych, z czego 1 942 ha przekazano Lasom Państwowym.

W pracy przedstawiono wyniki oceny wpływu zalesień rekultywacyjnych wprowadzonych na zwałowisko zewnętrzne KWB „Turów” na procesy stopniowego przekształcania „surowych” skał nadkładu w glebę. Analizie poddano zmiany wybranych właściwości fizycznych i chemicznych gruntu, jakie zaszły po 10 i 30 latach w toku sterowanych przez człowieka oraz samoistnych procesów na powierzchniach reprezentujących zalesienia o różnym składzie gatunkowym.