Bezpieczeństwo Pracy i Ochrona Środowiska w Górnictwie Numer 04/2020

Restrukturyzacja górnictwa spowodowała zmianę modelu kopalni „ROW”. Zlikwidowano bowiem Ruch Anna wraz z obiektami głównego odwadniania na poziomach 500, 700, 800 i 1000, zaś na Ruchu Rydułtowy pompownię na poziomie 400, a wodę ze zlikwidowanego ruchu przekierowano specjalnie wybudowanym rurociągiem do pompowni rejonowej na poziomie 1067 m. Zwiększony dopływ wody na Ruchu Rydułtowy wymusił zmodernizowanie dwóch pompowni głównego odwadniania na poziomie 800 m. Zabudowano nowoczesne pola rozdzielcze i uruchomiono system monitorowania, wizualizacji i zdalnego sterowania pompami, zastosowano nowoczesne, wysokosprawne pompy firm Düchting i Powen oraz silniki z magnesami stałymi. Obie pompownie połączono hydraulicznie, przystosowując rurociągi w szybach Leon II i Leon IV do pompowania wody naprzemiennie z pompowni głównego odwadniania przy szybach na powierzchnię. Zmiany te w latach 2012–2018 pozwoliły zmniejszyć koszty zakupu energii elektrycznej o 6,7 mln zł. Modernizacja układu pompowania umożliwiła dodatkowo przekształcenie pompowni na poziomie 600 m w pompownię wody pitnej, która zasila powierzchniowy system ppoż., zakład przeróbczy oraz Ciepłownię Rydułtowy, gdzie po uzdatnianiu zasila sieć wodociągową miasta. Ponadto chodniki wodne na poziomie 600 m przystosowano do pełnienia funkcji głównego zbiornika ppoż. dla wyrobisk kopalni. Uzyskane efekty ekonomiczne wyraźnie zależą od sprawności zastosowanych pomp i napędów oraz ograniczenia elementów pośrednich. Poprawiono bezpieczeństwo hydrologiczne kopalni poprzez zdwojenie możliwości wypompowania wód dołowych na powierzchnię oraz podniesienie pewności zasilania w energię elektryczną.

Jednym z najistotniejszych działań na rzecz ochrony środowiska w kopalniach odkrywkowych jest rekultywacja terenów pogórniczych. Po zakończeniu eksploatacji złoża Radkowice-Podwole, w 2018 r. rozpoczęto rekultywację wyrobiska – w kierunku wodnym i terenów go okalających – w kierunku leśnym oraz murawowo-zadrzewieniowo-zakrzewieniowym. Ma ona doprowadzić do spiętrzenia wód podziemnych i utworzenia w wyrobisku zbiornika wodnego o rzędnej zwierciadła +220 do +221 m n.p.m. W efekcie w okolicy nastąpi podniesienie poziomu zwierciadła wód gruntowych, a Bobrza zmieni swój charakter, powracając z zasilającego do drenującego. W ramach rekultywacji technicznej wyrobiska uformowano skarpy zabezpieczające od strony zachodniej i północno-wschodniej. Do rzędnej +224 m n.p.m. formowano je pod kątem 12°, a wyżej pod kątem ok. 25°. Proces ten zabezpieczył stateczność wyrobiska oraz poprawił walory krajobrazowe wokół niego. Ilość materiału wykorzystana na budowę skarp w części zachodniej i północno-wschodniej wyniosła 800 tys. m³. Pozostałe zbocza są w całości zboczami skalnymi i nie wymagały stabilizacji. Na kontakcie skarp z planowanym poziomem wód wykonano filtr odwrotny z miejscowego materiału skalnego. Tereny po byłych zwałowiskach obsadzono natomiast różnymi gatunkami drzew i krzewów. Dzięki pracom rekultywacyjnym uporządkowano tereny poeksploatacyjne po działalności Kopalni Dolomitu „Radkowice” na złożu Radkowice-Podwole, dając szanse ich nowego zagospodarowania, a tworząc zbiornik wodny, niewątpliwie wzmocniono turystyczne atuty gminy. Rekultywacji wyrobiska jeszcze nie zakończono. Zakłada się, że potrwa ona do 2023 r.

W artykule podjęto się oceny prawidłowości stanowiska wyrażonego w wyroku WSA w Gliwicach, dotyczącego prowadzenia wydobycia piasku celem zaspokojenia potrzeb własnych, jak również zasadności ustalenia opłaty podwyższonej w przypadku, gdy wydobyta kopalina nie była wywożona ani sprzedawana. Aprobując podjęte przez sąd rozstrzygnięcie, podkreślono jednocześnie znaczenie dokonanej w nim wykładni pojęcia „wydobycie kopaliny” w praktyce postępowań administracyjnych dotyczących ustalenia opłaty podwyższonej. Ponadto dokonano analizy konsekwencji wiążących się z wydobywaniem przez osobę fizyczną piasku i żwiru z nieruchomości stanowiących przedmiot jej własności (użytkowania wieczystego) celem zaspokojenia jej potrzeb własnych, z naruszeniem wymogów wskazanych w art. 4 ust. 1 i ust. 2 ustawy – Prawo geologiczne i górnicze. Wskazano, że dokonując wydobycia z naruszeniem wymogów wymienionych w treści wskazanych przepisów, prowadzący taką działalność powinien liczyć się z ustaleniem przez organ nadzoru górniczego opłaty podwyższonej na podstawie art. 4 ust. 3 tej ustawy. Sąd zwrócił bowiem uwagę, że choć wydobycie piasku celem zaspokojenia potrzeb własnych poddaje się złagodzonym reżimom ustawy, to jednak wciąż podlega zamieszczonym w niej restrykcjom.