Bezpieczeństwo Pracy i Ochrona Środowiska w Górnictwie Numer 07/2023

Eksploatacji węgla kamiennego w Polsce towarzyszy zagrożenie tąpaniami. Wypracowane metody profilaktyki tego zagrożenia skutecznie ograniczają częstotliwość występowania tąpnięć i minimalizują skutki wstrząsów. W artykule scharakteryzowano zakres stosowania poszczególnych metod aktywnej profilaktyki tąpaniowej w latach 2017- 2021. Analiza zebranych danych wskazuje, że w praktyce górniczej w większości wykorzystywane są metody ukierunkowane na dezintegrację środowiska skalnego w sąsiedztwie zagrożonych wyrobisk za pomocą materiałów wybuchowych (głównie strzelania torpedujące i strzelania wstrząsowe).

Górnicze wyciągi szybowe stosunkowo rzadko wyposażane są w maszyny wyciągowe z bębnami z wielowarstwowym nawijaniem lin. Dla wyeliminowania możliwości zakleszczania się liny przy takim nawijaniu stosuje się np. wykładziny typu LEBUS z rowkowaniem równoległym bębna na części jego obwodu z dwoma przejściami skośnymi. System ten zapewnia, że lina jest nawijana i odwijana spokojnie, w sposób, który nawet czterokrotnie zwiększa jej trwałość. Niewłaściwy montaż wykładzin z układem rowkowania równoległego i skośnego może jednak prowadzić do destrukcji liny. Prawidłowy ich montaż to taki, w którym strefy rowków skośnych muszą znaleźć się naprzeciwko siebie, a wszystkie kliny muszą być odpowiednio wykonane i zamontowane. Maszyny bębnowe z wielowarstwowym nawijaniem wymagają stosowania specjalnych konstrukcji lin stalowych. Preferuje się liny o dużej sztywności poprzecznej, bazujące na rdzeniach stalowych typu IWRC lub z tworzyw sztucznych odpornych na odkształcenia poprzeczne. Wszystkie warunki do zastosowania na bębnie maszyny z wykładziną LEBUS spełniają liny konstrukcji 34 x 7-FC lub 35 x 7-WSC, a także liny konstrukcji NOTORPLAST i liny Turboplast.

Na ziemiach polskich siarka znana była już w X w. Pierwsze miejsce jej wydobycia stwierdzono w rejonie Swoszowic koło Krakowa. W latach 1415-1921 na ziemiach polskich istniały cztery ośrodki wydobycia siarki, których łączna produkcja szacowana jest na ok. 200 tys. ton. Po II wojnie światowej poszukiwania doprowadziły do odkrycia złóż siarki w rejonie Tarnobrzegu. W następstwie tego, m.in. w kopalni „Grzybów”, rozpoczęto (w 1966 r.) eksploatację siarki metodą podziemnego wytapiania, stosując dostosowaną do złóż pokładowych metodę Frascha. W metodzie tej konstrukcja odwiertu eksploatacyjnego składa się z pięciu elementów: kolumn okładzinowych: wstępnej i technicznej oraz kolumn eksploatacyjnych: wodnej, siarkowej i powietrznej. Kolumną wodną tłoczona jest woda technologiczna o temperaturze ok. 160°C pod ciśnieniem 0,8-0,9 MPa. Kolumna siarkowa odbiera wytopioną siarkę o temperaturze 140-150°C. Odwierty eksploatacyjne wiercone są w siatce trójkątnej 45 x 45 m i - w przypadku reeksploatacji - 45 x 60 m. Odprężanie złoża prowadzi się odwiertami odprężającymi znajdującymi się na przedpolu frontu eksploatacyjnego. Głównym kryterium przy ustalaniu wskaźnika odprężania złoża jest zachowanie równowagi pomiędzy ciśnieniem złożowym a ciśnieniem wytwarzanym przez skały nadkładu. Dla kopalni „Osiek” wskaźnik odprężania powinien mieścić się w granicach 35-70% ilości wody zatłoczonej do złoża.