29_04_2025

Wyższy Urząd Górniczy
Departament
Warunków Pracy i Szkolenia
Katowice, dnia  4  września 2025 r.

INFORMACJA Nr 15/2025/EW

w sprawie tąpnięcia i wypadku zbiorowego (2 wypadki powodujące czasową niezdolność do pracy), zaistniałych w dniu 29 kwietnia 2025 r. o godzinie 20³³ w Polskiej Grupie Górniczej S.A. Oddział Kopalnia Węgla Kamiennego Ruda w Rudzie Śląskiej Ruch Halemba.

Zdarzenie miało miejsce w obszarze górniczym „Halemba II” w chodniku ścianowym 2a w pokładzie 410 (nadścianowym ściany 2 w pokładzie 410) na poziomie 1030 m.

Pokład 410 o grubości od 2,75 m do 4,0 m i nachyleniu do 8°, zaliczony został do: IV kategorii zagrożenia metanowego, II stopnia zagrożenia tąpaniami, klasy B zagrożenia wybuchem pyłu węglowego oraz I stopnia zagrożenia wodnego. W stropie pokładu 410 zalega kolejno: łupek ilasty o grubości do 1,4 m, piaskowiec o grubości 4,3 m, łupek piaszczysty o grubości 6,9 m, piaskowiec o grubości 34,9 m, łupek piaszczysty o grubości 2,6 m, łupek ilasty o grubości 2,0 m, a w spągu tego pokładu: łupek ilasty o grubości do 1,2 m, łupek węglowy o grubości 0,5 m, łupek ilasty o grubości 0,3 m, węgiel pokładu 411 o grubości 1,4 m, łupek ilasty o grubości 8,3 m, łupek piaszczysty o grubości 8,7 m, piaskowiec o grubości 17,3 m, łupek piaszczysty o grubości 2,0 m i piaskowiec o grubości 18,0 m.

W okresie od grudnia 2022 r. do października 2024 r., dla projektowanej eksploatacji pokładu 410 ścianą 2, z dowierzchni badawczej 2 wydrążono chodniki ścianowe: 2a i 3. Chodnik ścianowy 2a w pokładzie 410 wykonano w obudowie z odrzwi typu ŁPP 12/V36/4/A I st. podwyższenia, umieszczanych na stopach podporowych stalowych i stawianych co 0,75 m. Odrzwia obudowy stabilizowano rozporami stalowymi rurowymi, a opinkę stropu i ciosów wykonano z siatek okładzinowych stalowych łańcuchowo-węzłowych.

Obudowę chodnika ścianowego 2a, na całej długości wzmocniono podciągami stalowymi długości 1,2 m przykotwionymi do stropu kotwami strunowymi o długości 6,0 m. Podciągi te budowano na północ i południe od osi wyrobiska w taki sposób, aby obejmowały naprzemiennie dwa sąsiednie odrzwia obudowy. W chodniku ścianowym 2a w pokładzie 410 wyznaczono 2 stałe i 1 ruchomą strefę szczególnego zagrożenia tąpaniami. Strefy ruchome obejmowały odcinek wyrobiska od 100 m do 145 m i od 305 m do 371 m od dowierzchni badawczej 2, a strefa ruchoma odcinek wyrobiska o długości 100 m przed ścianą 2.
W strefach tych obudowa chodnikowa dodatkowo wzmocniona została podciągiem drewnianym zabudowanym w osi wyrobiska, podbudowanym pod każdym łukiem stropnicowym stojakami stalowymi typu SV posadowionymi na podkładach drewnianych. Eksploatację pokładu 410 ścianą 2, w systemie podłużnym z zawałem stropu, rozpoczęto 5 grudnia 2024 r. roku pomiędzy chodnikami ścianowymi: 2a i 3.

Ściana 2 w pokładzie 410 wyposażona była w 76 sekcji liniowych obudowy zmechanizowanej typu ZRP 19/41-POz oraz 4 sekcje skrajne typu ZRP 19/41-POz/BSN. Poszczególne sekcje obudowy zmechanizowanej ponumerowano kolejno począwszy od chodnika ścianowego 3 w pokładzie 410. Urabianie w ścianie 2 prowadzone było kombajnem typu FS 400 współpracującym z przenośnikiem zgrzebłowym ścianowym typu Rybnik - 850.

Do dnia 29 kwietnia 2025 r. ściana 2 w pokładzie 410 uzyskała średni postęp 374 m i do zakończenia jej biegu pozostało około 706 m.

W dniu 29 kwietnia 2025 r. na zmianie rozpoczynającej się o godzinie 18³⁰, osoba dozoru  oddziału G1-H skierowała 15 pracowników do kontynuowania wydobycia w ścianie 2 w pokładzie 410. Dodatkowo osoba dozoru oddziału TWP-H skierowała 1 pracownika do chodnika ścianowego 2a w pokładzie 410, w celu konserwacji wiertnicy typu WDP-1c zabudowanej w odległości około 114 m przed ścianą 2, wykorzystywanej do wiercenia otworów odmetanowania. Do godziny 2033 urobiono kombajnem caliznę ściany 2 do chodnika ścianowego 2a, a następnie w czyszczeniu zjechano nim w rejon sekcji obudowy zmechanizowanej nr 15. O godzinie 20³³ w rejonie ściany 2 w pokładzie 410 zaistniał wstrząs górotworu o energii 9x10⁷J. Ognisko wstrząsu zostało zlokalizowane w odległości około 120 m przed jej frontem i około 10 m na północ od chodnika ścianowego 2a w pokładzie 410.

Wstrząs ten spowodował tąpnięcie i wypadek zbiorowy, któremu uległo 2 pracowników, tj. sztygar zmianowy oddziału G1-H, przebywający w chodniku ścianowym 2a na skrzyżowaniu ze ścianą 2 oraz pracownik oddziału TWP-H, konserwujący wiertnicę typu WDP-1c w tym wyrobisku. Poszkodowanemu sztygarowi pierwszej pomocy udzielili pracownicy oddziału G1-H, którzy na noszach wytransportowali go z rejonu wykonywanych prac. Pracownik oddziału TWP-H wycofał się z rejonu o własnych siłach.

Po wyjeździe na powierzchnię, w  punkcie opatrunkowym lekarz zakładowy udzielił pracownikom pierwszej pomocy medycznej. Następnie poszkodowani zostali przewiezieni do szpitala Górnośląskiego Centrum Medycznego w Katowicach oraz do szpitala miejskiego w Zabrzu Biskupicach.

Wskutek zaistniałego tąpnięcia doszło do zaburzenia przepływu powietrza w rejonie ściany 2 w pokładzie 410 i nastąpił spadek rejestrowanej prędkości powietrza w chodniku ścianowym 2a z 1,6 m/s do około 0,8 m/s. Tąpnięcie spowodowało utratę funkcjonalności chodnika ścianowego 2a w pokładzie 410 w odległości 26 m od ściany 2 na długości 70 m. W miejscu tym nastąpiło wypiętrzenie spągu powodujące, że wysokość wyrobiska wynosiła do: 0,5 m od ociosu północnego, 0,9 m w osi wyrobiska i 1,3 m od ociosu południowego.
Na powyższym odcinku chodnika ścianowego 2a w pokładzie 410 występowały zsuwy na złączach obudowy do około 1,3 m, lokalne przerwania opinki z siatek stalowych oraz wybicie stojaków stalowych zabudowanych pod odrzwiami obudowy w osi wyrobiska.

W związku z zaistniałym tąpnięciem i wypadkiem zbiorowym nie prowadzono akcji ratowniczej.

Przyczyną tąpnięcia był wstrząs górotworu o energii 9x10⁷J spowodowany rozładowaniem energii sprężystej skumulowanej w górotworze.

Przyczyną wypadku zbiorowego było oddziaływanie skutków wstrząsu górotworu o energii 9x10⁷J na pracowników zatrudnionych w ścianie 2 i chodniku ścianowym 21 w pokładzie 410.

Do zaistnienia wstrząsu mogło przyczynić się:

1. naturalna skłonność górotworu do tąpań w części pokładu 410 zaliczonym do II stopnia zagrożenia tąpaniami,
2. znaczna głębokość prowadzonej eksploatacji wynosząca ponad 1030 m,
3. występowanie w stropie w odległości 1,4 m warstwy piaskowca o grubości 4,3 m i w odległości 6,9 m warstwy piaskowca o grubości 34,9 m,
4. prowadzenie eksploatacji pokładu 410 w nieodprężonej części złoża.

W związku z zaistniałym tąpnięciem i wypadkiem zbiorowym Dyrektor Okręgowego Urzędu Górniczego w Katowicach wydał decyzje:

1. W dniu 29 kwietnia 2025 r., w której:
   1. wstrzymał ruch zakładu górniczego PGG S.A. Oddział KWK Ruda w Rudzie Śląskiej Ruch Halemba, w części dotyczącej eksploatacji pokładu 410 ścianą na poziomie 1030 m do czasu przeprowadzenia oględzin wyrobisk w rejonie ściany 2, pokład 410,
   2. nakazał:
      • Zabezpieczyć dojście do rejonu ściany 2 w pokładzie 410 do czasu przeprowadzenia oględzin przedmiotowych wyrobisk,
      • Ustalić zasady kontroli i profilaktyki zagrożeń naturalnych oraz zagrożenia pożarowego w zabezpieczonym rejonie ściany 2 w pokładzie 410 zaopiniowane pozytywnie przez Zespół ds. Zagrożeń Naturalnych i zatwierdzone przez Kierownika Ruchu Zakładu Górniczego,
      • Ustalić kryteria i zasady umożliwiające wejście do rejonu ściany 2 w pokładzie 410 o zaistniałym wstrząsie, w celu bezpiecznego przeprowadzenia oględzin, zaopiniowane pozytywnie przez Zespół ds. Zagrożeń Naturalnych w składzie poszerzonym o specjalistów ds. ruchu zakładu górniczego i zatwierdzone przez Kierownika Ruchu Zakładu Górniczego.
2. W dniu 5 maja 2025 r., (po przeprowadzonych oględzinach), w której:
   1. wstrzymał ruch zakładu górniczego w Polskiej Grupie Górniczej S.A. Oddział KWK Ruda ruch Halemba w Rudzie Śląskiej, w części dotyczącej eksploatacji pokładu 410 ścianą 2 na poziomie 1030 m oraz określił następujące warunki wznowienia ruchu tej części zakładu górniczego:
      • Usunąć skutki zaistniałego tąpnięcia, prowadząc te prace w oparciu o szczegółowe ustalenia i na warunkach pozytywnie zaopiniowanych przez Zespoły ds. Zagrożeń Naturalnych w składzie poszerzonym o specjalistów ds. ruchu zakładu górniczego, w dziedzinach adekwatnych do występujących zagrożeń oraz zatwierdzone przez Kierownika Ruchu Zakładu Górniczego, uwzględniając między innymi:
        • kontrolę parametrów powietrza i stanu zagrożeń, w tym tąpaniami, metanowego, pożarowego i wybuchem pyłu węglowego, przy pełnym wykorzystaniu urządzeń kontrolno-pomiarowych i gazometrii, stosowanych w kopalni,
        • bieżącą weryfikację stosowanych środków profilaktyki, w celu ich adekwatnego doboru do poziomu występujących zagrożeń w rejonie prowadzonych robót,
        • maksymalnego ograniczenia liczby pracowników oraz równoległego wykonywania prac w rejonie wyrobisk objętych skutkami tąpnięcia.
   2. nakazał przed wznowieniem eksploatacji pokładu 410 ścianą 2, uwarunkowanym uzyskaniem przez kierownika ruchu zakładu górniczego zezwolenia na oddanie jej do ruchu wydanego przez właściwy organ nadzoru górniczego:
      • Pozyskać zweryfikowaną prognozę energii wstrząsów, prędkości i przyśpieszeń drgań gruntu, generowanych eksploatacją pokładu 410, prowadzoną w Partii „K”, określoną w „Kompleksowym projekcie eksploatacji pokładów zagrożonych tąpaniami na lata 2021-2024 w Polskiej Grupie Górniczej S.A. Oddział KWK Ruda”, w części dotyczącej Ruchu Halemba (wydłużonym Aneksem nr 8/H do 2025 r.).
      • Zweryfikować założenia projektu technicznego ściany 2 w pokładzie 410 w celu doboru adekwatnych środków profilaktyk zagrożeń naturalnych, uwzględniających okoliczności i przyczyny tąpnięcia oraz wypadku zbiorowego zaistniałych w rejonie tej ściany w dniu 29 kwietnia 2025r. w wyniku wstrząsu o energii 9 x 10⁷J, a także doświadczenia nabyte podczas usuwania skutków tego tąpnięcia,
      • Uzyskać pozytywną opinię kopalnianego zespołu opiniodawczego do spraw zagrożeń naturalnych w składzie poszerzonym o specjalistów do spraw ruchu zakładu górniczego lub dotyczącą zweryfikowanego projektu technicznego.
3. W dniu 6 maja 2025 r., w której nakazał PGG S.A. w Katowicach bezzwłoczne sprawdzenie prawidłowości rozwiązań technicznych określonych dla eksploatacji pokładu 410 ścianą 2 w PGG S.A. Oddział KWK Ruda w Rudzie Śląskiej Ruch Halemba i ujętych w zweryfikowanym „Projekcie technicznym eksploatacji pokładu 410 w partii „K” na poziomie 1030 m ścianą wraz z technologią wykonania robót”,  poprzez uzyskanie opinii Komisji do spraw Zagrożeń w Zakładach Górniczych.

Informację opracowano na podstawie danych z OUG w Katowicach.