Bezpieczeństwo Pracy i Ochrona Środowiska w Górnictwie Numer 02/2021

Jedną z najbardziej rozpowszechnionych konsekwencji pompowania wód ze zbiorników podziemnych są przemieszczenia powierzchni terenu. Podstawową przyczyną tego zjawiska jest ekscesywne wykorzystanie zasobów wody podziemnej, które prowadzi m.in. do powstania deformacji o charakterze ciągłym. Na obszarze Polski odwodnieniowa komprymacja górotworu związana jest najczęściej z prowadzoną eksploatacją górniczą. Przemieszczenia powierzchni terenu powstałe na skutek odwodnienia warstw skalnych mogą przyjmować wartości z przedziału od kilkudziesięciu mm do nawet kilkunastu m. Zasięg tego zjawiska jest zazwyczaj rozległy i w wielu przypadkach trudny do jednoznacznego zdefiniowania. Do modelowania odwodnieniowych przemieszczeń powierzchni terenu stosowanych jest wiele metod. Analizy i symulacje tego rodzaju prowadzone są zazwyczaj w oparciu o metody teoretyczne, które pozwalają na holistyczne ujęcie zagadnienia geomechanicznego przekształcenia warstw skalnych indukowanego drenażem górotworu i uzyskanie bardzo dobrych wyników modelowania. Są jednak one często mało efektywne, w szczególności w aspekcie czasochłonności obliczeń. Z tego względu wskazuje się na konieczność prowadzenia dalszych badań, które umożliwią bardziej skuteczne modelowanie kompakcji warstw wodonośnych. Obecnie, szczególna uwaga skupiona jest na badaniach nad wykorzystaniem w tym celu InSAR oraz sztucznej inteligencji. Artykuł przedstawia przegląd modeli stosowanych do predykcji przemieszczeń powierzchni terenu indukowanych drenażem warstw skalnych.

Penetracja otamowanych wyrobisk zawsze stwarzała duże zagrożenie dla pracowników kopalń z uwagi na występowanie w przestrzeni wyłączonej z sieci wentylacyjnej atmosfery nienadającej się do oddychania, wysokiej temperatury i wilgotności powietrza. Zgodnie z wymogami przepisów prace te powinni prowadzić ratownicy w ramach akcji ratowniczych. Z uwagi na duże obostrzenia i koszty „oficjalnych” akcji ratowniczych w kopalniach węgla kamiennego dochodziło jednak do nieuprawnionych wejść za tamy, określanych jako „ciche akcje”. Opisano zbiorowe wypadki śmiertelne w trzech kopalniach, zaistniałe podczas takich prac, zwracając uwagę, że poszkodowani pracownicy podczas penetracji wyrobisk nie byli odpowiednio asekurowani przez zastępy ratownicze i lekarzy, a z uwagi na trudne warunki mikroklimatu mogli doznać udaru cieplnego. Po pierwszym z opisanych wypadków przyjęto zasadę, że penetrację uprzednio otamowanych wyrobisk prowadzi się wyłącznie z jednoczesną zabudową lutniociągu. Ponadto, dla ratowników wprowadzono kamizelki chłodzące, a w aparatach typu W-70 zastosowano schładzacze powietrza wdychanego. Uzupełniono też wyposażenie służb wentylacyjnych i ratowniczych kopalń o indywidualne przyrządy do ciągłego pomiaru zawartości gazów oraz termohigrometry. Zweryfikowano również kryteria i zasady zatrudniania ratowników w trudnych warunkach mikroklimatu, wprowadzając je do obowiązujących przepisów.